Arazinin yeniden kullanımı açısından çevre koruma adına önemli bir potansiyele sahip kentsel dönüşüm sadece sosyal açıdan değil, kentle bütünleşik yeşil tasarım ve planlama yaklaşımı açısından da ilişkilendirilmeye ihtiyaç duymaktadır. Afet riskinin azaltılması ve mekânsal kalitenin artırılmasının hedeflendiği kentsel dönüşüm çalışmaları gibi yine bu süreçte sürdürülebilirliği sadece kentin büyümesini kontrol altında tutacak kompakt kent anlayışı ile sınırlandırmak da elde edilen doğru kentleşme fırsatının kaybedilmesiyle sonuçlanabilir. Projenin ana kurgusunu oluşturan Yeşil Mahalle Sertifika Sistemi, dönüşüm sorunlarının bazılarına çözüm getirebileceği gibi kente dair birçok aktörü bir araya getirerek, ortak görüş ve yapılanma arayışına da uygun zemini hazırlayacaktır.

Projede, daha önce binaların dönüşümü konusunda Sürdürülebilir Enerji Etkin Binalar Sertifikası (SEEB-TR) projesi ile kazanılan deneyimlerin kentsel ölçekte bütünleşeceği yeni bir ölçme ve denetleme aracı yaratılması amaçlanmıştır. Oluşturulan Yeşil Mahalle Sertifika Sistemi’nin sektör içinde kentsel mekân kalite değerlendirme ölçütü olması düşünülmüştür. Sertifika Sistemi ayrıca kendi içinde eğitim, uzman, denetçi ve sertifikatör gibi alt sektörler yaratarak, üniversitelerin bu alandaki çalışmaları ve Ar-Ge yapılanmaları ile ilişkili ürettiği bilgi birikimi açısından da kent için önemli bir istihdam fırsatı sağlayacaktır. Gelişmiş ülkelerde temsili marka değeri taşıyan ve planlama politikalarının yansıması olarak yaratılan bu tür bir sertifika sistemi ülkemizde henüz mevcut değildir. Bununla birlikte inşaat sektörümüzün etki alanını düşündüğümüzde Yeşil Bina ile ilişkilenerek, enerji verimliliğini artıracak böylesi bir sertifikanın gerekliliği her geçen gün daha çok artmaktadır. Bu kapsamda üniversitelerin rolü çok büyüktür. Üniversite, sektör ve kent arasında sıkı bir bağ yapılandırılarak, kentin ihtiyaçlarına cevap verecek teknolojiler sektörün reel tecrübesi ile üniversiteler tarafından geliştirilebilir. Oluşturulan yeşil mahalle sertifikası ile İstanbul’un mekânsal pratiğin içine yerleşmiş yerel sertifika sistemine kavuşması hedeflenmiştir.

Proje, kentsel çevreyle ilgili bir çerçevede insan ve mekân ilişkilerini yeniden ele alarak yenilikçi öncelikli eylemlerle birlikte kentleri geliştirmeyi hedeflemektedir. Ayrıca, sürdürülebilir gelişmede yeni bir vizyon ile yaşam kalitesi adına entegre yaklaşımları etkin kılmakta, ekonomik ve çevresel çözümleri dengelemek gereğini vurgulamaktadır.

Söz konusu proje ile mekânı üretken ve sürdürülebilir kılmak ve yönetimin kaliteli bir çevre sunmasına fırsat yaratmak, kentliler adına da kentsel yaşam kalitesini geliştirmek amaçlanmaktadır. Bu kapsamda, geliştirilecek stratejiler ile tüm aktörlerin üretken, ekolojik, birlikte hareket edebilen bir yapıda olması, mekânda aidiyet duygusu gelişmiş ve yerel ekonomiler ile buluşmuş bir ortaklığın kurulması, yerel yönetimin ise yeni yönetişim anlayışıyla yaşam kalitesini tasarım kalitesi ile birlikte geliştirmesi sağlanmaktadır.

Safha 1: Dokümantasyon çalışmaları ile birlikte proje için kurumlardan alınan görüşler ve çalışma alanı için alınmış kararlar değerlendirilerek bir sonraki analiz aşaması ile ilişkilendirilmiştir. Safha 2: Kentsel Tasarım Rehberi için altlık oluşturacak analiz ve sentez çalışmaları yapılmıştır. Safha 3: Çalışma alanı karakter bölgelerine ayrılmış, her bölgenin özelliklerine yönelik hükümler belirlenmiştir. Safha 4: Kentsel Tasarım Rehberi pilot projeleri olarak Çatı Sağlıklaştırma Projesi ve Sokak Arayüzleri Kentsel Tasarım Projesi hazırlanmıştır.

Yere özgü olarak gereken araçları belirleyen kentsel tasarım rehberleri yönlendirici olarak kamusal alanın kimliğinin tanımlanmasında, kamusal yaşamın canlandırılmasında, sosyal ve ekonomik gelişimin desteklenmesinde ve planların uygulanmasında en önemli araçlardan birisidir. G1 – G2 – G3 – G4 olmak üzere toplamda 4 kimlik bölgesine ayrılan proje alanı için tanımlanan kentsel tasarım rehberi ilkelerine yönelik ;

• Cephe Tipoloji Analizleri • Silüet Analizleri • Kabuk – Bağlam İlişkisi: Tarihi çevrede alınan tasarım kararlarında, yeni yapının geçmişe saygılı olması, taklit olmaması, içinde bulunduğu zamanın özelliklerini yansıtan özgün bir yapı olması için öncelikle var olan çevreyi (bağlamsal çevre) iyi analiz etmek gerekliliği kaçınılmazdır. Rehberde, ‘nokta, çizgi, düzlem, hacim, yön, biçim’ kütle kavramı (yükseklik ve genişlik), ‘aralık’ oran – ölçü kavramı, ‘değer (ton), renk ve doku’ ise malzeme kavramı içinde ele alınmıştır. • Cephe Algısı • Sokak Tipolojisi çalışmaları gerçekleştirilerek, elde edilen sonuçlar doğrultusunda genel ilkeler belirlenmiştir.

Köy tasarım rehberleri ülkemizde uzun süredir tartışılmakta olan ve mevzuata yeni girmiş bir uygulama aracıdır. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı ile birlikte geliştirilen Kastamonu – Küre – Ersizlerdere Köy Tasarım Rehberi ülkemiz için bir ilk örnek olma özelliğine sahiptir. Kırsal yerleşmelerin mevcut planlama sistemi içinde sadece arazi kullanım planları ile ele alınması, farklı uygulama araçlarının geliştirilmemiş olması büyük bir eksikliktir. Kırda, mekânsal, sosyal, ekonomik gereksinimleri dikkate alan yeni bir planlama anlayışına ve kırsal yaşamın değerini gözetecek, doğa ile ilişkisini koparmayacak, basit, kullanışlı ve yerel / beşeri faktörleri harekete geçirebilecek yeni araçlara ihtiyaç vardır. Köy tasarım rehberleri, özgün karakterini korumuş olan ve değişim potansiyeli taşıyan kırsal yerleşmelerde bu anlamda çok önemli bir rol üstlenebilir.

Rehberde eski ile yeni arasındaki dengenin nasıl sağlanacağına, değişimle birlikte köyün karakterinin nasıl devam edebileceğine dair tavsiyeler yer alır. Köy tasarım rehberinin başarısı, halk tarafından kullanışlı ve faydalı bulunmasına, kurumlar tarafından benimsenmesine bağlıdır. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı ve Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi çalışma grubu tarafından hazırlanan bu rehber kitap, Mimarlık Fakültesi Dekanlığı’nın koordinasyonunda Şehir ve Bölge Planlama Bölümü ve Restorasyon Ana Bilim Dalından öğretim üyeleri ile uzmanların ortak çalışması ve yerel halkın ve yerel yönetimlerin katkıları ile biçimlenmiştir. Çalışma grubu içinde şehir planlama, mimarlık, restorasyon ve peyzaj mimarlığı alanlarında uzmanlar yer almıştır.

Küre ilçesi kırsal yerleşim karakteri açısından çok özel bir yere sahiptir. Çarpıcı bir doğası olan Küre köyleri zengin bir kültürel geçmişin de izlerini taşımaktadır. Sahip olduğu eşsiz doğal potansiyel, çalışmanın Küre’de yapılmasının nedenlerinden biridir.

İçinde yaşadığımız mekânlar ve yaşam kalitesi birçok parametre üzerinde değerlendirilmektedir. Öncelikle güvenli olması, sosyal tesisler ile birlikte günlük hayatımızda önemli bir yer tutan ticari ve aktivite akslarına yakın olması, toplu taşıma ve tercihen yaya erişilebilirliğinin olması gibi pek çok kriteri saymak mümkündür. Söz konusu kriterleri iyi kentsel tasarım ilkeleri olarak da gösterebiliriz. Sosyal, çevresel ve ekonomik değer yaratırken, mekânın yaşam kalitesine olan etkisini doğru planlama ve tasarım ilkeleri üzerinden tanımlamak ve uygun stratejilerle canlı kamusal yaşam alanları yaratmak ya da yeniden keşfedilmesini sağlamak açısından önemlidir.

Başarılı kamusal mekânlar ile eğlence dinlence sosyal hareket adına oluşturulan yerler ise değer ve kültür oluştururlar. Toplumun tüm katılımı için eşit fırsatlar sunan kamusal alanlar içinde özellikle kullanıma özgü olan yerler kentsel iletişimi, karşılaşmayı, birlikteliği, kültürü ve toplumu yaratır.

Bağdat Caddesi gibi son derece önemli bir yaya koridoruna bağlanan Feride Geçidi ile birlikte Suadiye Camii ve Camii arkası dükkânlar başarılı bir kamusal mekânın oluşturulmasında ve yaya trafiğinin yönlendirilmesinde önemli bir rehberlik sağlayabilir.

Bu kapsamda mekâna ilişkin ilkeler, ölçek ilişkisi, kent – kıyı ve mahalle ile olan ilkesel ilişkiler ve mekânın üretimi adına tüm detaylar örülmelidir.

Mastır plan kararları ile entegre olarak oluşturulacak kentsel tasarım kararları, kentsel dayanıklılık (urbanreselience) gibi yeni kavramları sisteme katacak ve çağdaş bir gelişme planlanacaktır. Kentsel tasarım kararları uzun erimli kararlar olup systemin birlikte gelişimi tasarım Rehberleri ile birlikte sağlayacaktır. Kent bir yaşam ortamı olduğuna göre sosya lsistemi, Mahalle kültürünü ve birlikte hareket edebilirliği kurgulamak ve sürdürmek gerekir, bu anlamda sokak kavramı oluşturularak geliştirilmelidir.

Önerilen sistemde aktif tasarım öne çıkarılmış, ev ve komşuluk ilişkilerini zenginleştirecek bir üretim sistemi önerilmiştir. Bu sistem farklı ölçeklerde katılım ve üretim sistemini oluşturarak mahalle ölçeğinde bir çevre döngüsü yaratacaktır. Diğer yandan sistem, kentsel dönüşümü koordine ederken, ekolojik restorasyonu da gündeme getirecek ve daha güçlü, sağlıklı bir çevreyi sürdürülebilir bir kentsel tasarım ile sunacaktır.
Kentsel tasarım rehberi yapılanmayı koordine ettiği kadar mikro iklimlendirmeyi de baştan entegre edecek ve alan karakterini bu fiziksel karakteristiklerle birlikte yeni bir biçimde kurgulayacaktır. Doğa ve peyzaj, rüzgâr yönü, eğim, yön, güneş, su akış sistemi vb. geleneksel olarak yerleşmelerde fiziksel çevre kontrolü olarak girerken, yeni sistemde kentsel tasarım ile yerleşmeyi yönlendiren biçimlendiren faktörler olarak değerlendirileceklerdir.

Yenilikçi şemalar (yeşil sistem – mavi sistem – beyaz sistem vb.) üretilerek, yeni yaşanabilir çevre kurgulanacak ve doğal yeni habitatı oluşturacak tasarım ilkeleri konacaktır.

Yeni kentsel yerleşmelerde kentsel dönüşüm, planlamanın mekânsal kurgulamasında kentsel sistemi güçlü bir vizyon ile buluşturmaktadır. Antalya Kepez örneğinde kentsel tasarım yaklaşımı, bu yeni model ile bir yandan yerleşme kurgusunu hazırlarken, diğer yandanda çarpıcı ve çağdaş bir yaklaşım temasını ortaya koymaktadır. Kentsel tasarım özgün dil, analizler ve stratejiler ile planlama bağlamında sürdürülebilir bir gelişmeye hedef almakta ve bu vizyonda özgün bir senaryo ortaya konmaktadır. Bu ekokent yaklaşımı olup kentsel dönüşümü sürdürebilir kılmak adına yenilikçi bir yapı oluşturmaktadır.

Bu sistem ile bir taraftan;
• Organik çiftlikler,
• Eko turizm,
• Ekosistem bahçeler,
• Çatı tarımı,
• Kent çiftçiliği önerilirken,
• Diğer yandan yeni bir yerel politikalar çerçevesi oluşturulup, tarımsal faaliyetler ile birleştirilerek toplumsal bir işletme döngüsü öngörülmektedir.

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesinde uzun yıllardır kırsal alanlarla ilgili planlama, mimarlık ve tasarım disiplinleri tarafından çalışmalar yapılmaktadır. “Köyünü Yaşat” birçok disiplinin bir araya geldiği ve köyler için çok yönlü araştırma ve uygulama faaliyetlerinin yapıldığı bir platformdur. Bilecik Gölpazarı ilçesinde Tongurlar köyüne odaklanan ilk çalışmalardan sonra Köyünü Yaşat kapsamında ilçe ölçeğinde çalışmalar yapılması gereği ortaya çıkmıştır. “Gölpazarı Köyünü Yaşat Çalışması” ilçedeki köylerin potansiyellerini tanımlamayı, gelecekteki araştırmalar için bir altyapı oluşturmayı amaçlamaktadır.

Kırsal Planlama ve Tasarım ekibinin yaptığı çalışmalarda Gölpazarı’ndaki tüm köyler yerleşim biçimleri, ekonomik potansiyelleri, kültürel miras değerleri, erişilebilirlik ve nüfus değişimi bakımından incelenmiştir. Peyzaj değerleri açısından orman florası, tarımsal ürün atlası, ürün – zaman çizelgesi oluşturulmuştur. Köyler için graphcommons arayüzü kullanılarak ortak temalar belirlenmiş, gelecek için çalışma yapılabilecek bölgeler önerilmiştir. Ayrıca ilke etap çalışma alanları olan Tongurlar ve Kurşunlu köylerinde mekânsal biçimleniş ve mimari özellikler tanımlanmıştır.